Nietrzymanie moczu – definicja

Sam proces oddawania moczu nazywany jest mikcją. W przypadku prawidłowo funkcjonującego pęcherza trwa on około 30 sekund, występuje od 6 do 8 razy dziennie, a ilość moczu wynosi mniej więcej 250 mililitrów. Prawidłowe oddawanie moczu powinno charakteryzować się całkowitą bezbolesnością, swobodą i ciągłym strumieniem.

Zgodnie z definicją zaproponowaną przez brytyjską organizację charytatywną, International Continence Society, nietrzymanie moczu, inaczej inkontynencja lub NTM, jest stanem mimowolnego wyciekania moczu w ilości i częstotliwości, które powodują konsekwencje psychofizyczne. Statystycznie na schorzenie to cierpi 10-15% społeczeństwa, a do grup najbardziej zagrożonych należą: kobiety (nawet do 45% w zależności od grupy wiekowej), osoby starsze, a także te, które zmagają się z takimi chorobami jak otyłość czy cukrzyca.

Rodzaje nietrzymanie moczu

Inkontynencja może mieć różne podłoże. Z tego powodu w literaturze medycznej stosuje się pewne klasyfikacje. Wśród najważniejszych typów nietrzymania moczu wyróżnić można: wysiłkowe (ang. stress incontinence), naglące (ang. urge incontinence), mieszane (ang. mixed incontinence), z przelewania (ang. overflow incontinence) i czynnościowe (ang. functional incontinence).

Wysiłkowe nietrzymanie moczu

Inkontynencja wysiłkowa ujawnia się najczęściej podczas pochylania, kucania, podnoszenia ciężkich przedmiotów, śmiechu, kaszlu lub kichania. Bardzo często pojawia się również w trakcie aktywności fizycznej.

Gdy mięśnie dna miednicy funkcjonują prawidłowo, zwieracz zamyka się, a mocz zostaje w pęcherzu. Jeśli jednak są one osłabione lub nadwyrężone, dochodzi do sytuacji, w której napięcie mięśni brzucha i wzrost ciśnienia w jamie brzusznej powodują mimowolny wyciek.

Wysiłkowe nietrzymanie moczu można sklasyfikować ze względu na stopień zaawansowania. Zgodnie z takim podziałem wyróżniamy:

• 1. stopień NTM – występuje jedynie w pozycji stojącej i wiąże się z utratą kilku kropel na skutek niewielkiego wysiłku (np. podniesienia torby z zakupami), gwałtownego kaszlu, kichnięcia czy śmiechu;
• 2. stopień NTM – nietrzymanie moczu podczas lekkich aktywności fizycznych, gdy występuje napięcie tłoczni brzusznej (np. wejścia po schodach);
• 3. stopień NTM – inkontynencja w trakcie siedzenie lub leżenia, przy lekkiej zmianie pozycji bądź w całkowitym bezruchu.

Wysiłkowa inkontynencja moczu może być spowodowana przez szereg czynników. Patogeneza tego schorzenia wskazuje, że do najczęstszych przyczyn należą:

• urazowe uszkodzenie przepony moczowo-płciowej będące wynikiem przebytego porodu lub zabiegu lekarskiego;
• niedobory hormonalne powodujące m.in.:

1. osłabienie mięśni dna miednicy z nadmierną ruchomością cewki moczowej i opadaniem szyi pęcherza moczowego, co powoduje spłaszczenie się kąta cewkowo-pęcherzowego;
2. obniżenie przepływu krwi przez naczynia warstwy podśluzówkowej cewki moczowej, które powoduje zmniejszenie ciśnienia cewkowego;

• otyłość;
• czynniki wrodzone;
• wykonane zabiegi lekarskie takie jak prostatektomia radykalna czy operacje z powodu nietrzymania moczu;
• przebyta radioterapia;
• uszkodzenie części krzyżowej rdzenia kręgowego.

Naglące nietrzymanie moczu

Inkontynencja nagląca związana jest z zaburzoną komunikacją między mózgiem a pęcherzem. Przez to informacje dotyczące potrzeby oddania moczu są błędne – raz może być ona odczuwana co chwilę, a innym razem wystąpić, gdy będzie już za późno, aby zdążyć do toalety. Ten pierwszy przypadek stanowi symptom pęcherza nadreaktywnego, natomiast drugi wskazuje na pęcherz niewrażliwy, który powoduje nietrzymanie moczu z przepełnienia.

Naglące nietrzymanie moczu może być spowodowane przez:

• złe nawyki, czyli np. siedzący tryb życia, brak aktywności fizycznej, palenie papierosów, nadmierne spożywanie alkoholu;
• podrażnienia układu moczowego;
• zaburzenia neurologiczne;
• utratę korowego hamowania odruchu opróżniania pęcherza moczowego, które może być następstwem m.in. udaru, uszkodzenia rdzenia kręgowego, guza mózgu czy chorób (np. demielinizacyjnych, Alzheimera czy Parkinsona);
• uszkodzeniem kurczliwości pęcherza (głownie u osób starszych i niedołężnych).

Mieszane nietrzymanie moczu

Inkontynencja mieszana łączy w sobie cechy nietrzymania moczu związanego z wysiłkiem fizycznym oraz parciem naglącym.

Nietrzymanie moczu z przelewania

Inkontynencja z przelewania polega na wycieku moczu z nadmiernie przepełnionego pęcherza lub w przypadku występowania pęcherza nadreaktywnego przy osłabionym zwieraczu.

Czynnościowe nietrzymanie moczu

Inkontynencja funkcjonalna dotyczy epizodów nietrzymania moczu, które związane są z niezdolnością dotarcia do toalety z powodu zaburzonych funkcji poznawczych, sprawności fizycznej, niechęci psychicznej lub barier środowiskowych. Jej najczęstszymi przyczynami są:

• ciężkie otępienie;
• zaburzenia neurologiczne;
• depresja;
• wrogość otoczenia.

Przyczyny nietrzymania moczu

Podsumowując, do najczęstszych powodów nietrzymania moczu zaliczamy:

• geny – ryzyko pojawienia się NTM wzrasta w przypadku, gdy podobne schorzenia występują lub występowały w przeszłość wśród bliskich;
• styl życia – składają się na niego złe nawyki takie jak: siedzący tryb życia, zbyt intensywna praca (np. fizyczna, która wiąże się z dużym wysiłkiem), duży stres, otyłość, palenie papierosów, niezdrowe jedzenie, brak odpowiedniego nawadniania organizmu;
• nieprawidłowe ergonomia w trakcie wykonywania codziennych czynności;
• złe nawyki podczas oddawania moczu – parcie lub wstrzymywanie strumienia;
• wiek – wraz z upływem lat pogarsza się jakość tkanki łącznej, przy jednoczesnym zmniejszeniu ilości włókien kolagenowych;
• ciąże i porody – zarówno naturalne, jak i poprzez cesarskie cięcie (pojawienie się nietrzymania moczu powiązane jest zazwyczaj z urodzeniem dziecka powyżej 4 kg oraz ciężkiego rozwiązania);
• zabiegi i operacje – w szczególności w obrębie miednicy, brzucha i odcinka lędźwiowego;
• problemy z prostatą – bardzo częsta przyczyna NTM u mężczyzn;
• zaburzenia hormonalne – na przykład związane z menopauzą;
• przyjmowanie leków – przede wszystkim mających działanie moczopędne, stosowanych przy chorobach nerek, nadciśnienia lub cukrzycy;
• nieprawidłowe napięcie mięśni tworzących cylinder brzuszny;
• zaburzenia ciśnienia w jamie brzusznej;
• choroby, podczas których występuje przewlekły kaszel;
• przewlekłe zapalenie pęcherza moczowego.